Jednolita cena książek – czy zabije polskie czytelnictwo?

Kiedy po raz pierwszy usłyszałam od Kasi:* o pomyśle Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, które postanowiło ujednolicić ceny książek, myślałam, że się przesłyszałam. Sama idea wydała mi się absurdalna. Jednolita cena książek w kraju, w którym większość obywateli w ogóle nie czyta, wydaje się kuriozalnym rozwiązaniem. Tymczasem pomysł nie umarł, wręcz przeciwnie, projekt został przyjęty przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Czy nowe prawo zabije polskie czytelnictwo?

Dlaczego Polacy czytają mało książek?

Jeśli wierzyć ogólnopolskim badaniom, większość Polaków nie czyta książek. W związku z tym, iż metodologia tego typu statystyk bywa wątpliwa, nie będę powoływać się tutaj na konkretne wartości procentowe. Faktem jednak jest, że jako naród rzadziej sięgamy po książki niż nasi sąsiedzi. Świadczy choćby o tym liczba wydawanych pozycji na milion mieszkańców. U nas wynosi ona 703 książki rocznie, czyli mniej niż w Czechach, na Słowacji czy w Niemczech. Tylko na Ukrainie ze względu na konflikt zbrojny i kryzys gospodarczy sytuacja prezentuje się gorzej niż u nas.

Polacy nie czytają książek, a w każdym razie kupują mniej nowych pozycji w księgarniach niż sąsiedzi, ponieważ za przeciętną powieść trzeba zapłacić ok. 32 zł. Często jednak cena dochodzi do 40 zł. To sporo, biorąc pod uwagę najniższą stawkę godzinową, która wynosi obecnie 13 zł brutto. Aby zarobić na książkę, trzeba zatem przepracować 4 godziny. Choć ludzie nie mogą poświęcić takich kwot na zakup pozycji literackich, które ich interesują, nie oznacza to, że kultura znajduje się poza obszarem ich zainteresowań. Część wypożycza książki z biblioteki, inni czekają na promocje. Teraz tych ostatnich w ogóle ma nie być, chyba że wartość rabatu nie przekroczy 5%. Bądźmy jednak rozsądni. Książka kosztuje 40 zł, oznacza to, iż 5% rabatu daje nam 2 zł oszczędności. Reasumując, interesująca nas pozycja nadal jest dość droga.

Jednolita cena książek dobije małe księgarnie

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego postanowiło wprowadzić jednolitą cenę książek. Wszyscy zapewne kojarzymy ceny sugerowane zamieszczane z tyłu okładek przez wydawnictwa. Teraz to właśnie one będą obowiązywały przez rok od premiery danej książki. Księgarnie mogą co najwyżej obniżyć cenę o 5%. Na nieco większą obniżkę mogę sobie pozwolić organizatorzy targów książki, ale nadal nie są to rabaty, do których przywykliśmy. Na duży upust mogą liczyć jedynie instytucje publiczne, w tym szkoły i biblioteki miejskie.

Jednolita cena książek ma zmniejszyć konkurencję na rynku księgarń. Tym samym ma za zadanie wspomóc małe księgarnie. Wszystko jednak wskazuje na to, że przyniesie efekt odwrotny do zamierzonego. Sieciówki sobie poradzą, Empik już dziś oprócz książek oferuje kosmetyki, akcesoria do domu, artykuły papiernicze itp. Małe księgarnie niekoniecznie udźwigną ciężar. Na nowej ustawie stracą wszyscy. Małe księgarnie, bo ludzie nie będą wydawać 40 zł za książkę, a prywatni przedsiębiorcy na ogół ograniczają się tylko do pozycji literackich. Sieciówki już dawno podpisały umowy z firmami kosmetycznymi i oferującymi elementy dekoracyjne do domu. One w razie problemów z płynnością finansową poradzą sobie, przerzucając się na inną branżę. Księgarnie internetowe zaczną upadać jedna po drugiej, bo skoro nie można konkurować ceną, to jak przekonać ludzi do zakupów w sieci, do których trzeba doliczyć koszty przesyłki? Na nowej ustawie stracą też wydawnictwa i autorzy. Pisarz otrzymuje bowiem stałą stawkę, ok 1,20 zł, za każdy sprzedany egzemplarz książki. Wydawnictwo natomiast woli sprzedać bestseller do dyskontów przy sporym rabacie, ponieważ supermarket bierze ogromne ilości książek. Na dłuższą metę lepiej sprzedać 100 sztuk towaru za 20 zł (2000 zł zysku) niż 20 egzemplarzy po 40 zł (800 zł zysku). Na końcu stracą też czytelnicy, których siły nabywcze spadną. Zamiast kupić 5 książek w miesiącu, trzeba będzie wybrać 2 tytuły, a na resztę poczekać rok. W końcu po upływie 12 miesięcy możliwe będą obniżki.

Ograniczony dostęp do dóbr kultury

Nowa ustawa zakazuje też dodawania książek jako bezpłatnych dodatków do gazet, uderzy to zatem także w czasopisma, które w ten sposób zwiększają swoją atrakcyjność. Trudno znaleźć wygranych w przypadku ustawy wprowadzającej jednolitą cenę książek. Niskie czytelnictwo sprawia, że stajemy się społeczeństwem, w którym obserwuje się zanik samodzielnego, krytycznego myślenia. Jest to szczególnie niepokojące, biorąc pod uwagę fakt, że w dzisiejszych czasach o możliwościach gospodarki decyduje innowacyjność. Jak jednak stymulować kreatywność, nie mając do dyspozycji książek?

Systematyczny wzrost cen książek

Polskie czytelnictwo od pewnego czasu przeżywa gorszy okres. Pamiętam, że jako dziecko często otrzymywałam nowe książki prosto z księgarni. Gdy chodziłam do zerówki, a później do I klasy podstawówki, na rynku w Opolu działały 3 duże, niezależne księgarnie. Na przełomie podstawówki/gimnazjum funkcjonowała jedna, później i ona została zamknięta. Jednak na początku lat 90. książki były tanie. Pamiętam, że niektóre kupowało się za 8-10 zł. W liceum ich cena wzrosła do 30 zł, a na studiach za nowości trzeba było zapłacić nawet 35 zł. Obecnie coraz częściej ceną sugerowaną bywa 40 zł. Niestety, zarobki Polaków nie wzrastają w takim tempie, aby wciąż móc pozwolić sobie na zakup kilku książek w miesiącu. Trudno się dziwić ludziom, którzy zarabiają najsłabiej, że po opłaceniu mieszkania i mediów, to, co pozostaje do ich dyspozycji, wydają na żywność.

karminowe.usta